کویر مصر ایران | معرفی تاریخچه و جاذبه های گردشگری

مصر (نام‌های پیشین: چاه دراز، کلاته یوسف، مزرعه یوسف)، روستایی از توابع شهرستان خور و بیابانک در استان اصفهان است.این روستا در دشت کویر ایران و در ۴۵ کیلومتری شرق جندق و در ۶۰ کیلومتری شمال خور واقع شده است.روستای مصر یا کویر مصر درست در میانه راه دامغان به نائین و اصفهان قرار دارد. مصر به همراه دو روستای بسیارکوچک دیگر به نامهای امیرآباد و فرحزاد دریک خط شمالی– جنوبی به طول حدود ۶ کیلومتر واقع شده‌اند.این روستا یکی از مناطق جذاب گردشگری ایران به‌حساب می‌آید و نام دریای شنی کویر مصر برای بسیاری از طبیعت‌گردان آشناست. بخشی از فیلم خیلی دور، خیلی نزدیک در این روستا فیلم‌برداری شده‌است.

ریشه نام روستای مصر

چندین سال پیش بنیانگذار این روستا فرد سرمایه‌داری به نام یوسف بود که به شبانی و چراندن گوسفندان می‌پرداخت. عمر این روستا شاید بیشتر از ۱۰۰ سال نباشد، اما همه آن را به نام مزرعه یوسف می‌شناختند تا آنکه قناتهای روستا خشک و کم‌آب شد و یوسف را مجبور به حفر چاه با موتورهای دیزلی انگلیسی کرد. چند سال بعد از بهره‌برداری از این چاه، دوباره سفره‌های زیرزمینی آب پائین‌تر رفت تا اینکه یوسف چاه عمیق‌تری را حفر کرد به همین دلیل اهالی روستاهای همجوار، این روستا را «چاه دراز» نامیدند.

اما از آنجایی که یوسف این نام را دوست نداشته از اهالی خواست چون نام وی یوسف و داستان یوسف پیامبر نیز در سرزمین مصر اتفاق افتاد بود از آن به بعد نام این روستا را مصر بنامند. اهالی روستا نیز از آنجا که برای یوسف احترام زیادی قائل بودند، این روستا را «مصر» نامیدند. یوسف دستور داد تا در وسط روستا نیز خیابان عریضی به طول حداقل ۵۰۰ متر احداث شود و در پاسخ به ابهامات اهالی که می‌گفتند روستای ما کوچک است و نیازی به احداث این خیابان عریض و طویل نیست می‌گفت که در آینده‌ای نزدیک اینجا معروف و شلوغ می‌شود. جالب اینکه این پیش بینی یوسف درست از آب درآمد و اکنون گردشگران زیادی از این روستا دیدن می‌کنند به نحوی که اکنون این روستا یکی از مقاصد مهم طبیعت گردی در ایران به شمار می‌آید.

جاذبه‌های گردشگری روستای مصر

وجود چاه آب عمیق، سرسبزی منطقه بیابانی و کشت درخت گز و … جهت جلوگیری از جابجایی شن‌های روان، بلوار به عرض حدود ۵۰ متر داخل روستا، وجود خانه‌های قدیمی و بازسازی آنها جهت اسکان توریست، موتور سواری، شترسواری در کویر و از همه مهمتر وجود نیزارهایی وسیع و سرسبز در فاصله ۵ کیلومتری روستا و وجود تپه‌های شنی در اطراف آن از جمله عواملی هستند که باعث جذب توریست در دل کویر گشته است و حضور توریست‌های خارجی برای دیدن عجایب کویر مرکزی ایران در آن فراوان است.بسیاری از منجمان ایرانی و خارجی آسمان صاف و تاریک این مکان را برای برپایی کارگاه‌های رصدی خود انتخاب می‌کنند و همچنین بسیاری از عکاسان از طبیعت کویری آنجا برای عکاسی استفاده می‌نمایند.

آب و هوا

 روستای مصر به همراه کویر حاشیه اش در قسمت جنوبی کویر بزرگ ایران قرار دارد و موقعیت جغرافیایی آن ایجاب می کند که آب و هوایی گرم و خشک داشته باشد. در فصول گرم سال هوا به شدت گرم می شود و در فصول سرد آب و هوا رو به اعتدال می گذارد. روزها هوای کویر، گرم و تابش آفتاب شدید است اما در شب ها با کاهش درجه چشمگیر، هوایی سرد بر منطقه حاکم می شود.

بهترین فصل سفر به کویر مصر

بهترین زمان برای سفر به کویر اوایل پاییز تا اواسط زمستان است و این پهنه خاکی با آب و هوای مطبوع از شما استقبال می کند.

 بهار و تابستان: گرما و تابش آفتاب در بهار و تابستان برای‌تان آزار دهنده خواهد بود. اگر در این دو فصل خواستید به کویر بروید اوایل بهار را انتخاب کنید که هنوز هوا خیلی گرم نشده است.

پاییز و زمستان: در فصول سرد و کاهش دما در سایر مناطق، کویر آب و هوایی معتدل پیدا می کند اما فراموش نکنید که در شب کاهش دما بسیار چشمگیر است.

راه دسترسی به کویر مصر

آدرس: استان اصفهان، شهرستان خور و بیابانک، دهستان جندق، روستای مصر

 روستای مصر در ۴۵ کیلومتری شرق شهرستان جندق و در ۳۰ کیلومتری شمال شهرستان خور در استان اصفهان قرار دارد و با دو روستای کوچک امیرآباد و فرحزاد در یک خط شمالی– جنوبی به طول حدود ۶ کیلومتر واقع شده‌ است.

برای رفتن به این روستا می توانید از تورهای گردشگری استفاده کنید؛ اما اگر قصد سفر با خودروی شخصی دارید باید به خور و بیابانک در استان اصفهان بروید و از آنجا راهتان را به سمت جندق و روستای مصر و فرحزاد ادامه دهید. می توانید از اصفهان به سمت نایین و بعد روستای جندق بروید و در نهایت به مصر برسید.

پوشش گیاهی و جانوری کویر مصر

پوشش گیاهی مصر را گیاهان معمول کویر تشکیل می دهد که از میان آن ها می توان به درختچه های گز و تاق، نخل ها، رمنه، قیچ، انواع گون، ترخ، اسفند، نسی و ... اشاره کرد.

مصر جزوی از یک منطقه حفاظت شده به شمار می رود که شکار در آن اکیدا ممنوع است. در فصل گرما و در شب انواع جانوران دوپای کوچک و کانگورویی دیده می شوند. همچنین گربه شنی، روباه شنی، خرگوش و کارال و... نیز در این منطقه وجود دارند.

دیدنی های کویر مصر

دریاچه نمک سلکنون و چال سلکنون کویر مصر

چال سلکنون در موقعیت N۳۴۰۷۱۵ و E۵۴۴۶۶۶ در استان اصفهان، در جنوب کویر بزرگ مرکزی ایران و در شمال روستای مصر واقع شده است. چال ها به مناطقی اطلاق می گردد که نسبت به مناطق اطراف دارای ارتفاع کمتری هستند و حالت فرورفتگی در زمین دارند.

چال سلکنون فرورفتگی زیبایی است که توسط تپه های شنی محصور گردیده و مناظر زیبایی را پدید آورده است. در قسمت درونی چال سلکنون باتلاق کوچکی وجود دارد، زمین های دیواره چال پوشیده از سنگریزه و دارای شیبی مایل در حدود ۳۰ درجه است. در کف فرورفتگی جنس خاک تیپیک مناطق کویری و از جنس خاک های قلیایی است. کف گودال فاقد هرگونه پوشش گیاهی است و تپه های ماسه ای پراکنده ای در آن به چشم می خورد.

علت نامگذاری این منطقه به سلکنون، سیل ویرانگر سال ۱۳۵۵ روستای مصر بوده که در این منطقه دریاچه عظیمی ایجاد کرده است. لغت سلکنون ساده شده لغت سیل کنون است که به این منطقه اتلاق می گردد.

نیزار روستای مصر

نیزار مصر در ۶ کیلومتری شمال شرقی روستای مصر و ۲ کیلومتری شرق روستای فرحزاد در شمال شرقی استان اصفهان واقع شده است. موقعیت جغرافیایی نیزار E۵۴۴۸ و N۳۴۰۵ است. محصور شدن نیزار توسط شن های روان، جلوه منحصر به فردی به آن داده است. این نیزار آبشخور اصلی حیات وحش کویر منطقه است، ارتفاع نی ها در پاره ای از موارد به ۴ متر هم می رسد. این نیزار مکان مناسبی برای عکاسی از حیات وحش کویر مصر است.

علت پیدایش این نیزار و چشمه آن سیل ویرانگر روستای مصر در سال ۱۳۵۵ بوده که باعث ایجاد دریاچه بزرگی در مکان نیزار فعلی شده است. دریاچه مذکور به مرور زمان خشک شده است ولی مسیر آب ایجاد شده در زیر ماسه ها و زمین های این منطقه موجب شده است که پساب کشاورزی روستای امیر آباد پس از نفوذ به لایه های زمین، در منطقه نیزار مجددا به سطح زمین بیاید و باعث ایجاد این نیزار گردد.

آب نیزار پس از آمدن به سطح و طی مسافتی در حدود ۲ کیلومتر مجددا در زیر لایه های ماسه فرو می رود و بار دگر در منطقه دریاچه نمک سلکنون به سطح می آید. با این تفاوت که به علت شور بودن زمین های دریاچه، آب بسیار شور می شود به نحوی که در پایین دست دریاچه مسیر نهر ایجاد شده کاملا پوشیده از نمک است.

کویر طبقه یا دریاچه نمک خور

کویر طبقه یا دریاچه نمک خور بزرگترین دریاچه نمک فصلی ایران است. زمین نمکی این منطقه باعث شده است که از هرگونه پوشش گیاهی و زندگی جانوری خالی باشد. اما شکل شگفت انگیز کویر طبقه آن را به جاذبه ای شگفت انگیز بدل کرده است. زمین کویر طبقه پوشیده از اشکال پنج ضلعی نمک است که در زمستان و با مخلوط شدن با خاک رس به رنگ سیاه و در تابستان به رنگ سراسر سفید در می آید. نمک این دریاچه قدیمی ترین نمک سراسر ایران است.

تخت عباسی

کویر تخت به جایی گفته می شود که صاف و هموار بوده و در بلندترین نقطه آن منطقه قرار گرفته باشد و به نوعی قله به حساب آید. بادهای شدیدی که در نوک قله می وزند تپه ها را صاف و هموار می کنند، خاک های نرم را با خود می برند و قلوه سنگ ها و سنگریزه ها را برجای می گذارند. در گذشته از تخت ها در کویر برای جهت یابی و مسیریابی استفاده می کردند. از بالای تخت عباسی، چال سلکنون و روستای مصر و فرحزاد قابل مشاهده است. تخت عباسی در جنوب کویر بزرگ مرکزی ایران و شمال شرقی روستای مصر قرار دارد و هیچ گونه گیاهی در آن نمی روید.

تخت عروس

مردمان کویر هرآنچه را که زیبا و دلنشین باشد، عروس می نامند. تخت عروس یکی از زیباترین مناطق کویری ایران است که اگر برفراز آن قرار گیرید می توانید از جنوب، روستای مصر و چال سلکنون و از شمال تپه های شن روان را تماشا کنید. خاک تخت عروس از جنس مارن ، ماسه و خاک های آهکی است و گیاهانی مانند اسفند، تاق، نسی و ترخ پوشش گیاهی آن را تشکیل می دهند.

ریگ کله

ریگ کله نام یک بیابان در نزدیکی روستای مصر است که در جنوب جاده خور به مصر قرار دارد. تپه های ماسه ای مرتفع که به صورت در هم ارتفاع گرفته اند، در سراسر این بیابان به چشم می خورند. در ریگ کله چندین قیف ماسه ای را می توان دید و شکل متفاوت آن را با سایر قسمت های کویر لمس کرد. سیل سال ۱۳۵۵ درست از این منطقه و از کوه های جنوبی به سوی روستای مصر سرازیر شد. در نتیجه این سیل ۳ گدار (گذرگاه) در این منطقه به وجود آمد که مشهورترین آن ها گدار کلاغ می باشد و مورد بازدید برخی گردشگران است.

 بلندترین تپه ماسه ای در ریگ کله حدود ۲۲۷ متر ارتفاع دارد و از تپه های ماسه ای بلند ایران به شمار می رود. در بخشی از این منطقه که مرز بین کوهستان و تپه های ماسه‌ای کویر محسوب می شود، یک چشمه آب دائمی وجود دارد که چهره خاصی به این ناحیه بخشیده است.

چیل کنده

چیل کُنده تپه ای است که به صورت طولی و تا ۵ کیلومتر امتداد یافته و در غرب روستای فرحزاد قرار دارد. شناختن آن از روی کنده های نخلی که به عنوان علامت شناسایی توسط ساربانان بر روی هم قرار گرفته اند، میسر است و به همین دلیل این نام را بر آن نهاده اند. با قرار گرفتن بر روی راس این تپه در سمت شمال، عوارض بیابانی را از ارتفاع بالا می بینید و می توانید با دوربین خود تصاویر زیبایی را ثبت کنید.

تخت محمدرضایی

 تخت محمدرضایی درحاشیه روستای مصر و در ۵ کیلومتری شمال آن دیده می شود و در ارتفاع ۲۰ متری نسبت به دشت مجاور خود قرار گرفته است. در قسمت غربی، شرقی و جنوبی تخت، تپه های ماسه ای طولی با جهت شمالی- جنوبی شکل گرفته و مناظری دیدنی را به تصویر کشیده اند.

 در این محل زمین پوشیده از سنگ ریزه هایی است که بر روی بستری از ماسه و رس قرار دارند و هیچ گونه پوشش گیاهی بر روی آن دیده نمی شود. وجود علامت های راهنمای مسیر بر بالای تخت عروس نشان از این دارد که در گذشته از آن به عنوان نشانه ای برای گم نکردن راه استفاده می کردند.

تل خاکستری

تل خاکستری تپه ای است که ارتفاع بلندی دارد و در مرز زیست بوم کویر و بیابان قرار گرفته است. در شمال این تل زمین های صاف و یکدست کویر مرکزی دیده می شود و در غرب آن تپه های ماسه ای طولی (شمشیری) معروف به منطقه گله ریگ سرگردانی قابل مشاهده هستند. این تل، در اثر فرسایش به صورت پلکانی و با خاک های آهکی و مارن شکل گرفته است و مناظر جالبی دارد. به دلیل رنگ خاکستری تپه که از فواصل دور قابل شناسایی است این نام را بر آن نهاده اند.

نور خودروها در شب و  در محور دامغان-جندق باعث ایجاد منظره ای شبیه به نوار مارپیچ روشنی در دل کویر شده است که از بالای این تپه دیده می شود. رفتن به این منطقه نیازمند داشتن خودروی دو دیفرانسیل است.

تنگه رودخانه نمک

 اگر مسیر رودخانه فصلی که از شرق تخت عباسی عبور می کند را دنبال کنید به تنگه ای می رسید که نامش تنگه رودخانه نمک است. این تنگه نیز از جمله پدیده هایی به شمار می رود که در اثر وقوع سیل سال ۱۳۵۵ به وجود آمده است. به دلیل حرکت ماسه های روان در دهانه ی رودخانه در برخی مکان ها راه آب مسدود شده و در صورت بارندگی برکه هایی در آنجا به وجود می آید. همچنین گنبدهای نمکی در کنار این منطقه منظره ای دیدنی را به وجود آورده اند. وجود خاک مرطوب در منطقه، شرایط زیست انواع عقرب و کنه شتری را به وجود آورده است؛ پس بسیار مراقب باشید.

گله ریگ سرگردانی

در حاشیه غربی روستای مصر منطقه ای وجود دارد که از تپه های طولی (شمشیری) ماسه های روان (ریگ) تشکیل شده است. این تپه ها به صورت دیواره هایی موازی در جهت شمال کشیده شده اند و تا مرز کویر ادامه می یابند. طول دیواره ها بین ۳ تا ۵ کیلومتر و فاصله آن ها با یکدیگر در حدود ۴۰ تا ۵۰ متر تخمین زده می شود. تماشای زیبایی های این کویر از ارتفاع لذت بخش تر است و برای انجام این کار می توانید از تل خاکستری استفاده کنید.

گله ریگ در گویش کویر نشینان به معنای دیواره های ماسه ای موازی به کار می رود. زیاد بودن این دیواره ها باعث گمراه شدن مسافران و کاروانیان در تشخیص مسیر صحیح می شده و به همین دلیل واژه سرگردانی به نام منطقه اضافه شده است.

صاف باقر دزدو

صاف باقر دزدو نام کویری در حاشیه روستای مصر و ۸ کیلومتری شرق آن است. تپه های شن های روان در سمت غرب و چند تخت در سمت شرق تمام گستره این کویر به عرض ۱۰ کیلومتر و طول ۳۰ کیلومتر  را در بر گرفته اند. در قسمت جنوبی نیز زمین های آهکی به چشم می خورند و  با ادامه مسیر به سمت جنوب تپه های ماسه ای دیده می شوند. می توان این منطقه را همانند دریاچه خشک شده کوچکی دانست که تپه ها آن را احاطه کرده اند.

 تخت های شرق این کویر امکان تماشای مناظر بسیار بدیع و زیبا و عکاسی از آن ها را برای شما فراهم می کنند. به هنگام وقوع سیل ویرانگر سال ۱۳۵۵ کلیه وسایل روستاییان توسط سیل به این منطقه آورده شد و از آن پس این نام را به آن اختصاص دادند.

روستاهایی در همین نزدیکی

 در سفرتان می توانید به روستاهای دیگری همچون گرمه، فرحزاد و امیرآباد نیز سری بزنید و از گشت و گذار در آن ها لذت ببرید. نخلستان های زیبا و مناظر کم نظیر در این روستا ها انتظارتان را می کشند.

اگر به گرمه رفتید، به سراغ فیش اسپا (ماساژ ماهی) نیز بروید. در این محل پای خود را در آب قرار دهید تا ماهی ها به سراغتان بیایند و کمی از خستگی‌تان بکاهند.

در فاصله ۲ کیلومتری روستای امیرآباد، تپه های شنی و پوشش گیاهی غنی از درختچه های گز و تاق و نخل های زیبا وجود دارد که بسیار زیبا و دیدنی به نظر می رسند.

روستای فرحزاد نیز که در شمال روستای مصر واقع شده نخلستانهای زیبایی دارد که دور تا دور آن ها را تپه های شنی فرا گرفته اند.

 تفریحات در کویر مصر

پیاده روی بر روی شن های داغ کویر

 با رسیدن به حاشیه کویر کفش هایتان را دربیاورید و بگذارید پاهایتان گرمای شن های روان را حس کند. با هر قدم، بیشتر به داغی شن ها عادت می کنید و لذت خاصی سراسر وجودتان را فرا می گیرد. فقط به قدم زدن اکتفا نکنید؛ کمی سختی را به جان بخرید و به بالای تپه های شنی بروید و از تماشای مناظر لذت ببرید.

شترسواری

 شتر یکی از جاندارانی است که نسبت به شرایط خاص کویر و بی آبی مقاومت دارد. در گذشته رفت و آمد با شتر کاملا مرسوم بود و به دلیل توانایی این جاندار از آن برای سفر و مهاجرت استفاده می شد. برای آنکه کمی از فعالیت های گذشتگان را تجربه کنید در کویر مصر سوار شتر شوید و از یک گشت متفاوت لذت ببرید.

موتور چهار چرخ

 موتور چهار چرخ یا ATV وسیله ایست که امروزه در بسیاری از مناطق و مراکز تفریحی از آن استفاده می کنند. بالا رفتن از تپه های شنی و سرازیر شدن از آن ها از فعالیت هایی است که با موتور چهارچرخ انجام می شود و سوار شدن بر این وسیله دقایقی سرشار از هیجان را برای شما رقم می زند.

آفرود

 آفرود فعالیت هیجان انگیزی است که در مناطق جنگلی، کوهستانی و کویری طرفداران بسیاری دارد و برای انجام آن به خودروهای دو دیفرانسیل احتیاج دارید. اگر دلتان چنین هیجانی می خواهد و خودروی دو دیفرانسیل ندارید نگران نباشید چرا که در کویر مصر می توانید این تجربه را برای خود رقم بزنید.

عکاسی

شاید به نظرتان همه جای کویر شبیه به هم باشد اما بهتر است بدانید که نحوه قرار گیری شن های کویر به گونه ایست که در کنار هم اشکال و تصاویری متنوع را می سازند و چشم انداز های متفاوتی را ایجاد می کنند. کویر را بدون عکس یادگاری ترک نکنید؛ خاطرات خوش شما در این تصاویر ماندگار می شوند و با دیدن آن ها می توانید زیبایی های سفرتان را مرور کنید. سوژه های زیادی در مصر برای دوربین شما وجود دارند؛ فقط باید حواستان را جمع کنید تا تصاویر خوبی نصیبتان شود.

دوچرخه سواری

 برخی ترجیح می دهند در قالب تورهای دوچرخه سواری وارد کویر مصر شوند و یا از آن عبور کنند. اگر مایل به دوچرخه سواری در کویر هستید و دوچرخه مناسبی دارید، می توانید راهی این منطقه شوید و تجربه ای تازه برای خودتان رقم بزنید. به یاد داشته باشید که در کویر مصر امکانات کرایه دوچرخه وجود ندارد و باید دوچرخه‌تان را به همراه ببرید.

شب نشینی و تماشای آسمان شب

 زیبایی های کویر تنها در روز آن و در زیر نور خورشید همیشه تابانش خلاصه نمی شود؛ کمی صبر کنید تا شب از راه برسد و آسمان، لباس نیلگون پرستاره اش را بر تن کند. آتشی برپا کنید و در کنار همسفرانتان به تماشای رقص شعله های آن بنشینید. حالا وقت تماشای یکی دیگر از تصاویر تماشایی کویر است که حتی بدون تلسکوپ هم زیبایی خودش را دارد. اگر وسایل ستاره نگری دارید حتما آن ها را در کوله بارتان جای دهید و تماشای آسمان شب را به گونه ای متفاوت تجربه کنید.

 منابع : ویکی پدیا  - کارناوال